شاهچراغ شیراز؛ تلفیق بی‌نظیر معنویات و معماری
شاهچراغ نام یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی شیراز است که هم از نظر معنوی و هم معماری بی‌نظیرش هر گردشگری را به‌سمت خود می‌کشاند. اما شاهچراغ کجاست؟ تاریخچه آن چیست و چرا باید حتما از آن دیدن کنید؟
تاریخچه شاهچراغ
بنای شاهچراغ در قرن ششم هجری قمری و در دوره اتابکان فارس ساخته شد. این بنا در سال ۷۴۵ هجری قمری توسط ملکه تاشی خاتون؛ حاکم فارس، مرمت و بازسازی شد. همچنین، در جنب این آرامگاه، یک مدرسه وسیع بنا نهاد و بسیاری از مغازه‌های نزدیک حرم شاهچراغ را وقف این بارگاه مقدس کرد.
جهانگردان زیادی به بازدید از این مکان مقدس آمده‌اند و چیزی که به‌خوبی مشهود است، آن است که آرامگاه شاهچراغ برای مردم شیراز بسیار حائز اهمیت بوده و از ارزش بالایی دارد.
در سال ۹۱۲ هجری قمری، شاه اسماعیل صفوی این مقبره را مورد بازسازی قرار داد، اما تقریبا ۸۵سال پس از آن یعنی در سال ۹۹۷ هجری قمری، وقوع یک زلزله تا حد زیادی به این بنا آسیب رساند. سرانجام نادرشاه افشار پس از پیروزی بر افغان‌ها و دستیابی به شیراز، در سال ۱۱۴۲ هجری قمری این آرامگاه مرمت و بازسازی شد.
نادرشاه افشار علاوه بر بازسازی مقبره به افراد خود دستور داد که یک قندیل بزرگ در زیر گنبد آویزان کنند که گفته می‌شود وزن آن ۷۲۰ مثقال و از جنس طلا و نقره بود، اما متاسفانه آرامگاه شاهچراغ یک بار دیگر در سال ۱۲۳۹ هجری قمری در معرض زلزله قرار گرفت و آسیب جدی به آن وارد شد. پس از این زلزله شدید، قندیل بزرگ نصب شده در زیر گنبد شاهچراغ برای هزینه بازسازی فروخته شد.
حرم شاهچراغ در طی سال‌های مختلف بارها مرمت و بازسازی شده و تغییرات فراوانی در آن اتفاق افتاده است. معماری این مرقد بسیار زیبا و دیدنی بوده و کاشی‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌های آن واقعا حیرت‌انگیز است.
زندگی‌نامه حضرت احمدبن‌موسی(ع)
احمدبن‌موسی(ع) پسر ارشد امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا(ع) بوده و مادر ایشان هم ام محمد نام دارد. شاهچراغ و سیدالسادات دو نمونه از القاب این بزرگوار به شمار رفته و کنیه ایشان هم ابوعبدالله است. تاریخ ولادت حضرت میرسید احمد(ع) به‌طور دقیق مشخص نیست، اما تاریخ وفات ایشان بین سال‌های ۲۰۳ تا ۲۱۸ هجری قمری تخمین زده شده است.
علت نامگذاری شاهچراغ برای این آرامگاه
نامگذاری شاهچراغ برای آرامگاه حضرت احمدبن‌موسی(ع) و محمدبن‌موسی(ع) روایتی جالب دارد که شنیدن آن خالی از لطف نیست.
در اطراف قبر این بزرگوار خانه‌های متعددی ساخته شده بود که یکی از این خانه‌های قدیمی و گلی به یک پیرزن تعلق داشت. این پیرزن در شب‌های جمعه هر هفته از پنجره خانه خود متوجه نوری وسیع از دوردست می‌شد. این نور شب جمعه هر هفته تکرار می‌شد و تا صبح می‌درخشید، تا اینکه پیرزن به این موضوع مشکوک شد و احتمال داد که یکی از اولیای خدا در آن مکان دفن شده باشد. پس از آن، پیرزن به نزد امیر عضدوله دیلمی رفت و موضوع را با او در میان گذاشت. امیر به او گفت که شب جمعه این هفته به منزل پیرزن می‌رود و از او خواست که به‌محض دیدن نور او را بیدار کند.
امیر به خانه پیرزن رفت و پیرزن در نیمه شب آن نور را این بار حتی بسیار درخشان‌تر و وسیع‌تر از روزهای قبل دید، سپس بلافاصله فریاد زد: «شاه چراغ» و پس از آن این آرامگاه «شاهچراغ» نام گرفت. امیر با صدای فریاد پیرزن بیدار شد و آن نور را با چشمان خود دید، سپس به‌سمت نور حرکت کرد، اما زمانی که به محل رسید هیچ نوری وجود نداشت. سپس دوباره به عقب برگشت و دوباره آن نور را بسیار بزرگ‌تر و درخشان‌تر از قبل مشاهده کرد. او به افراد خود دستور داد تا آن مکان را به دقت بررسی کنند و درنهایت پس از بررسی‌های انجام‌شده، قبر حضرت احمدبن‌موسی(ع) در آنجا پیدا شد.
امیر عضدوله دیلمی پس از پیداشدن قبر این بزرگوار، دستور داد تا یک آرامگاه برای ایشان بسازند. جالب است بدانید تا قبل از زمان امیر عضدوله دیلمی، هیچ‌کس از وجود مقبره حضرت احمدبن‌موسی(ع) باخبر نبود و سنگ قبر ایشان کاملا از گل پوشانده شده بود.
معماری شاهچراغ شیراز
آرامگاه شاهچراغ در قرن ششم هجری قمری و در دوران حکمرانی اتابکان در ایران ساخته شد. معماری این آرامگاه به سبک آذری ساخته شده و طراحی بسیار زیبایی دارد. این بنا دو درب اصلی در بخش‌های شمالی و جنوبی حرم دارد که زائران می‌توانند باتوجه‌به مسیر خود هر یک را برای ورود انتخاب کنند.
کاشی‌کاری‌های انجام شده بر روی سردرهای حرم و منبت‌کاری بر روی سقف‌ها، بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است. دورتادور حیاط حرم شاهچراغ شیراز، اتاق‌هایی زیبا وجود دارد که جلوه خاصی به این فضا بخشیده است. همچنین آینه‌کاری فضای داخلی شاهچراغ شیراز بسیار چشم‌نواز و نورپردازی آن بسیار شکیل و زیباست.
اولین ضریح این حرم در زمان فتحعلی شاه از جنس نقره ساخته شد و ضریح دوم آن هم در سال ۱۳۸۲ هجری قمری و باز هم از جنس نقره ساخته شد. فضای حرم شاهچراغ بسیار معنوی و آرامش‌بخش است و کمتر کسی از فضای آن غرق آرامش نمی‌شود.
امکانات آستان مقدس شاهچراغ شیراز
امکانات مختلفی برای رفاه حال زائران حرم شاهچراغ وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
موزه حرم
موزه شاهچراغ شیراز در ساختمانی دو طبقه به وسعت ۱۷۰۰مترمربع در ضلع جنوبی حرم واقع شده است. داخل این موزه بیش از ۸۰۰۰ اشیا تاریخی و باارزش وجود دارد که مربوط به دوره‌های مختلف است.
قدمت اکثر این اشیا زیاد بوده و بسیار گران‌بها است. پیشنهاد می‌کنیم حتما در سفر به شیراز بعد از زیارت حضرت شاهچراغ از موزه آن هم دیدن کنید. جالب است بدانید که این موزه یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین موزه‌های جنوب کشور محسوب می‌شود.
یکی دیگر از امکانات حرم شاهچراغ که برای زائران آن در نظر گرفته شده است، کتابخانه است. وسعت این کتابخانه حدود ۲۵۰۰مترمربع بوده و کتاب‌های مختلفی در آن قرار گرفته است. در نظر داشته باشید که ظرفیت قفسه‌های کتابخانه حرم در حدود ۱۰۰ هزار نسخه است و بسیاری از نویسندگان هم کتاب‌های خود را به این کتابخانه اهدا می‌کنند.
سایر امکانات وابسته به حرم
شاهچراغ شیراز علاوه بر موزه و کتابخانه، امکانات دیگری را هم در اختیار زائران قرار می‌دهد که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دفتر پست، مخابرات و پاسگاه انتظامی اشاره کرد.
چه روزی در تقویم روز شاهچراغ شیراز است؟
شورای فرهنگ عمومی استان فارس، اولین بار در سال ۱۳۸۶ مسئله نامگذاری یک روز به نام بزرگداشت شاهچراغ را مطرح کرد و پس از آن کارگزاران این برنامه تصمیم گرفتند تا روز تولد حضرت احمدبن‌موسی(ع) را به آن اختصاص دهند، اما متاسفانه علی‌رغم تلاش‌های بسیار مورخان و محققان، روز تولد این حضرت مشخص نشد، از‌این‌رو تصمیم بر این شد که یک روز بین تولد حضرت معصومه(س) و امام رضا(ع) به بزرگداشت شاهچراغ اختصاص داده شود. بدین شکل در سال ۱۳۸۸، روز ششم ذیقعده یعنی پنجمین روز از دهه کرامت در تقویم به نام روز بزرگداشت حضرت شاهچراغ احمدبن‌موسی مصوب شد.
نزدیک‌ترین جاذبه‌های گردشگری به شاهچراغ شیراز
جاذبه‌های گردشگری بسیاری در شهر تاریخی شیراز وجود دارد که برخی از آن‌ها در حوالی آرامگاه شاهچراغ قرار گرفته است و شما می‌توانید پس از زیارت، به بازدید از آن‌ها بروید. در ادامه به این جاهای دیدنی اشاره خواهیم کرد:
- مسجد نصیرالملک
- مسجد عتیق
- نارنجستان قوام
- بازار وکیل
- بقعه سید علاءالدین حسین
- خانه تاریخی منطقی‌نژاد
مسیر دسترسی به حرم شاهچراغ شیراز
آدرس شاهچراغ: استان فارس، شیراز، میدان احمدی، خیابان ۹دی، ایستگاه اتوبوس ۹دی، جنب خانه تاریخی منطقی‌نژاد، حرم مطهر شاهچراغ
