موزه جواهرات ملی ایران

خزانه جواهرات برای اولین بار در سال 1316 هجری شمسی برابر با 1937 میلادی با انتقال 21 صندوق حاوی جواهرات از کاخ گلستان به بانک ملی ایران شکل گرفت و از سال 1339 هجری شمسی برابر با 1960 میلادی به محل فعلی آن در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتقل شد.
این مجموعه کلکسیون بی‌نظیری از مجموعه سنگ‌ها و جواهرات گران‌بهای دنیاست که طی قرن‌ها فراهم آمده است. در میان اشیای پربهای این خزانه، الماس‌ها، زمردها، یاقوت‌ها و فیروزه‌ها چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.
بیشتر سنگ‌های سرخ این مجموعه یاقوت و لعل است، که در گذشته همه آنها را به نام یاقوت می‌شناختند، گفته شده که گوهرشناسان ایران، اولین کسانی بودند که به تفاوت لعل و یاقوت پی بردند.
اشیاء این خزانه نشان از ذوق و سلیقه هنرمندان ایران در طول دوران گذشته دارد.

سیر تاریخی موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی ایران به عنوان یک گنجینه غنی و مهم، اطلاعات زیادی را از تاریخ و هنر جواهرسازی ایران از دوران‌های گذشته تا امروز گرد هم آورده که تبلور تاریخ پرفراز و نشیب ایران است. در این موزه، آثاری از دوران‌های مختلف تاریخ ایران گنجانده شده‌اند که نقشی بسیار مهم در نمایش زیبایی و تاریخ و فرهنگ جواهرسازی این سرزمین دارند.

دوره صفویان

تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران با آغاز دوره صفویه شکل گرفت. سلاطین صفوی، به خصوص در قرن 10 و 11 هجری، فعالیت‌های فراوانی در جمع‌آوری جواهرات داشتند. این جواهرات نه تنها از مناطق داخلی ایران، بلکه از کشورهایی چون هند، عثمانی، فرانسه و ایتالیا نیز وارد ایران شدند و به خزانهٔ دولتی افزوده می‌شدند.
دوره مهم صفوی به ویژه زمان شاه عباس اول، با تقویت هنر جواهرسازی و ایجاد آثاری به شکل‌های بی‌نظیر، آغازی بر یک عصر طلائی برای هنر جواهرسازی ایران بود. جواهرات تولیدی در این دوره از الهام‌های فراوانی چون نقوش هنر اسلامی، عناصر طبیعی و نمادهای دینی بهره می‌بردند. این جواهرات همچنین بیانگر اهمیت فرهنگ، هنر، و ایمان در زندگی مردم ایران بوده و به عنوان نمادهای اجتماعی و مذهبی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
با این حال، مقدار زیادی از این جواهرات در دوره‌های بعدی پراکنده شدند یا به سرقت رفتند. به عنوان مثال، زمانی که محمود افغان به کشور حمله کرد و آخرین پادشاه صفوی، شاه سلطان حسین را شکست داد، بخشی از این جواهرات به هند فرستاده شد.

دوره افشاریان

با شکست افغان‌ها و به تخت نشستن نادر، بخشی از جواهرات در اختیار نادر و شاه طهماسب دوم قرار گرفت. نادر شاه برای بازپس‌گیری جواهرات تلاش زیادی کرد و با دستگیری سران افغان که مقداری از جواهرات را به جنوب ایران برده بودند، توانست بخشی دیگر از جواهرات را حفظ کند.
برای بازپس‌گیری جواهراتی که به هند انتقال داده شده بودند، علی‌رغم مکاتباتی که با دربار هند داشت، پاسخ مساعدی دریافت نکرد، بنابراین با لشکرکشی به هند، پادشاهان هندی مجبور شدند خزانه جواهرات را به نادر برگردانند.
هرچند که تمام این گنجینه به ایران نرسید و بخشی از آن در راه غارت شد و بخشی دیگر توسط نادر به حکام همسایه از جمله کاترین ملکه روسیه، سلطان محمودخان پادشاه عثمانی و ابوالفیض‌خان امیر بخارا هدیه داده شد. بخشی دیگر به حرم رضوی و بخشی نیز میان سپاهیان نادر پخش شد.
پس از قتل نادر، یکی از فرماندهانش به نام احمدخان خزانه‌ای را که او برای به دست آوردنش تلاش زیادی کرده بود غارت کرد. شاید مهم‌ترین مورد، الماسی به نام کوه نور بود که هرگز به ایران بازنگشت. کوه نور به عنوان بزرگترین الماس تراش خورده در جهان، سرانجام به تاج بریتانیا راه یافت.

دوره قاجار

در دوره قاجار، خزانه جواهرات به تدریج افزایش یافت. این دوره شاهد تغییرات مهمی در جمع‌آوری و نگهداری جواهرات بود. به عنوان مثال، تخت نادری، شمشیر جهانگشای نادری، کلاه مروارید دوزی شده، تاج کیانی و تخت طاووس به عنوان جواهرات ملی از جمله آثار هنری و نمادهای قدرت در دوران فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شدند. همچنین کمربند زرین و کره جواهرنشان، با استفاده از جواهرات موجود در دوره ناصرالدین شاه، ساخته شدند.

دوران پهلوی

پس از به قدرت رسیدن رضاشاه، خزانه جواهرات به کاخ مرمر منتقل شد. با اتمام ساخت ساختمان بانک ملی ایران، بخش زیادی از این گنجینه به موزه ساختمان بانک ملی انتقال یافت و این جواهرات به‌عنوان پشتوانه اسکناس در اختیار بانک ملی ایران قرار گرفت. سپس مالکیت آنها در اختیار بانک مرکزی قرار گرفت و به موزه جواهرات ملی منتقل شدند.

گنجینه خزانه ملی ایران شامل چه آثاری است؟

این مجموعه که یکی از منحصربه‌فردترین گنجینه‌های جواهر در دنیاست، شامل الماس‌های مختلف از کمتر از یک قیراط تا 152.16 قیراط است. این گنجینه شامل روکش بشقاب، گلدان، شمعدان، کوزه قلیان و تجهیزات جنگی مانند شمشیر، خنجر و سپر است که همگی با جواهرات گرانبها تزیین شده‌اند. همچنین شامل کمربندهای طلایی، کلاه، ساعت، شنل و سایر لوازم جانبی مانند سنجاق سینه، زنجیر ساعت، مدال‌های پادشاهان و تاج‌هایی است که همگی قدرت و ثروت را به رخ می‌کشند.
این مجموعه شگفت‌انگیز به قدری ارزشمند است که حتی ارزیاب‌های متخصص شناخته شده جهان نیز نتوانسته‌اند ارزش آن را تخمین بزنند. می‌توان از آن به عنوان دروازه‌ای به داستان‌های گاه تاریک و خشن تاریخ که در پس آن پنهان شده است، یاد کرد.
در ادامه با مقصد360 همراه باشید تا برخی از این آثار را بیشتر بشناسیم.

دریای نور

الماس باشکوه دریای نور احتمالاً مهم‌ترین گنجینه در میان جواهرات سلطنتی ایران است. فرم، وزن (حدود 182 قیراط) و رنگ صورتی شگفت‌انگیزش، آن را به الماسی بسیار کمیاب در سراسر جهان تبدیل کرده است. سرانجام دریای نور پس از سفر طولانی در تاریخ، جواهر مورد علاقه ناصرالدین شاه شد. او معتقد بود که این الماس، تاج کوروش بزرگ را تزئین کرده است.
این الماس، بی‌تردید به‌نام‌ترین گوهر ایران است و شاهان مختلف از جمله محمدشاه قاجار، مظفرالدین شاه قاجار، احمدشاه قاجار، رضاشاه پهلوی با نصب این الماس بی‌نظیر بر پیشانیگاهشان، ابهت و اقتدار خود را به رخ می‌کشیدند.

کره جواهر نشان

این کره نگین دار به قطر حدود 66 سانتی‌متر با 51366 قطعه نگین و 34 کیلوگرم طلا به دستور ناصرالدین شاه و به سرپرستی ابراهیم مسیحی ساخته شد و برای نمایش کشورهای مختلف، خشکی‌ها و دریاها از یاقوت و زمرد و الماس در آن استفاده شد. اقیانوس‌ها و دریاها از زمرد و خشکی‌ها از لعل سرخ و یاقوت و ایران زمین از الماس است که همچون تاریخش می‌درخشد.

تخت طاووس

این صندلی به دلیل طراحی خورشید در پانل پشتی تخت ابتدا تخت خورشید نام داشت. بعدها تخت به احترام نام همسر فتحعلی شاه قاجار طاووس خانم تاج‌الدوله به تخت طاووس تغییر نام داد. به گواه ابیات منقوش دور تخت، این اثر در زمان ناصرالدین شاه مرمت شده است. این تخت تا سال 1360 در کاخ گلستان نگهداری می‌شد.

تخت نادری

نوشته‌های اطراف این تخت، ساخت آن را صراحتا به فتحعلی شاه قاجار (1798-1834) نسبت می‌دهد، قصد فتح‌علی‌شاه از ساخت این تخت، نشان دادن جلال و شکوه دربارش به هموطنان و نیز فرستادگان خارجی بود که شاه را در ییلاق‌های اطراف تهران ملاقات می‌کردند. علیرغم نامش هیچ ارتباطی با نادرشاه ندارد. نام «نادر» (در فارسی به معنای کمیاب) احتمالاً دلالت بر کمیاب بودن قطعه دارد، همچنین این تخت، ارتباطی با تخت طاووس نیز ندارد، تخت طاووس تختی دیگر است که پیشتر درباره آن صحبت شد و ابعاد آن دوبرابر این تخت است.
این تخت از چندین قسمت جدا از هم و قابل حمل تشکیل شده که بر روی هم سوار شده‌اند و 26733 قطعه جواهر آن را مزین کرده است. همین تخت در مراسم تاجگذاری شاهان پهلوی نیز مورد استفاده قرار گرفت.

تاج کیانی

تاج فتحعلی شاه به نام تاج کیانی که با زمرد، الماس، یاقوت و مروارید مزین شده است. همچنین توسط پادشاهان بعدی قاجاریه پوشیده شد. در این تاج 1800 حبه مروارید، زمینه‌ای سفید می‌سازند و برای قسمت‌های سبز از زمرد و بخش‌های قرمز از لعل و یاقوت استفاده شده است.

تاج فرح پهلوی

تاج مورد استفاده فرح پهلوی در سال 1967 با 1469 قطعه الماس، 36 قطعه زمرد، 105 قطعه مروارید، 2 اسپینل و 34 یاقوت فوق‌العاده که از میانمار آورده شده است، ساخته شده.

تاج پهلوی

تاج مورد استفاده رضاخان و محمدرضا پهلوی به نام تاج پهلوی که تاجی مخمل قرمز است که با 3380 قطعه الماس، 5 قطعه زمرد، 368 مروارید و 2 یاقوت کبود تزئین شده است. این تاج با الگو از تاج های ساسانی طراحی شده است.

لعل سامری

درشت‌ترین لعلی که تا به حال شناخته شده، 500 قیراط وزن و رنگی بی‌نظیر دارد و بر اساس افسانه‌ای قدیمی به لعل سامری معروف است.
این لعل توسط نادرشاه افشار از هند به ایران آورده شده است.

زمان بازدید

به نقل از سامانه بانک مرکزی روزها و ساعات بازدید به شرح زیر است:

ساعات بازديد

روزهای شنبه تا سه‌شنبه | ساعت 14:00 تا 17:00
فروش بلیت تا ساعت 16:30

خزانه جواهرات ملی در روزهای چهارشنبه تا جمعه و تعطیلات رسمی تعطیل است.

بهای بلیت

بازدیدگنندگان داخلی: 60،000 ریال
دانشجویان و دانش‌آموزان (با ارائه کارت شناسایی): 30،000 ریال
بازدیدکنندگان خارجی: 500،000 ریال

نشانی

تهران، میدان امام خمینی (ره)، خيابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، نبش کوچه بانک مرکزی
ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران | خزانه جواهرات ملی

به آگاهی می‌رساند «خزانه جواهرات ملی» تا اطلاع بعدی تعطیل می‌باشد.
(تاریخ به‌روزرسانی: مهر ماه 1402)

مقررات بازدید

•  برای بازدیدهای گروهی بیشتر از 10نفر، تعیین وقت قبلی ضروری است.
• بازدید تنها برای افراد بالای  12سال سن مجاز است.
• بلیت بازدید از خزانه جواهرات ملی در حال حاضر تنها به صورت حضوری عرضه می‌شود.
• ورود وسائل همراه بازدیدکننده به خزانه جواهرات ملی (به غیر از کتابچه راهنما) ممنوع می‌باشد.
• پیش از ورود به خزانه، لازم است تمام وسایل شخصی (شامل انواع کیف، تلفن همراه، ساعت هوشمند، انواع دوربین، دسته کلید، فندک، سیگار و غیره) به باجه امانات تحویل گردد.
• پیش از ورود به خزانه، عبور از گیت بازرسی الزامی است.
• بازدید از خزانه در قالب گروه و با همراهی راهنما انجام می‌شود.
• توضیحات توسط راهنماهای خزانه جواهرات ملی صرفاً به زبان‌های فارسی و انگلیسی ارائه می‌شود.
• استفاده از خدمات راهنما برای بازدیدکنندگان محترم رایگان می‌باشد.
• خزانه جواهرات ملی دارای سه ردیف پلکان، و فاقد آسانسور و پله برقی است.
• بسته به تعداد بازدیدکنندگان در هر روز، ممکن است دقایقی را در صف انتظار بگذرانید.